KİTABIN KAMBURA YAPILMASI

Kambura Yapılacak İşler

Kalın kitapların çok açılıp kapanması sonucunda formalar ağza doğru hareket ederler. Bunun sonucu olarak cilt, özelliğini kaybeder dayanıklılığı azalır. Cildin daha uzun süreler rahat açılması için kitabın sırtının kamburlaştırılması gerekir. Kambura yapılmış sert kapaklı ciltler daha uzun dayanırlar. Yalnız her cilt kambura yapılamaz. Kambura yapılabilmesi için iç bloğun iplik dikiş olması önerilir. İplik dikiş yapılmış ve kalınlığı 3cm ile 12cm kadar ciltler mutlaka kambura yapılmalıdırlar.

Kamburasın Kitap Üzerindeki Etkisi

Kambura cilde güzel bir görünüm sağlaması dışında dayanıklılık da katar. İyi bir kambura işlemi görmüş cildin ömrü çok uzun olur. Bu eski cilt eserlerinde açıkça görülmektedir.

İç Bloğun Ağız Kısmının Kalamaz ile Yuvarlatılması

Bazı cilt bloklarında ağız kısımları yuvarlatılmak istenir. Bu tür ciltlerde kalamaz makinesi kullanılarak kitap köşeleri yuvarlatılır. Bu işlemin faydası ağız kısmı kalamaz yapılmış kitabın daha az bozulma yapmasıdır.

Kalamaz Yapımı: Kitap bloğu, ağız kısmı makinenin bıçağına gelecek biçimde yerleştirilir ve makinenin pedalına basılır. Makinenin üzerinde bulunan ayak, kitap bloğunu sıkıştırır ve bıçak kitabı keser. Kitabın diğer ağız kısmı da aynı yöntemle kesilir. Kalamaz bıçakları isteğe bağlı olarak değiştirilebilmektedir. Kâğıt bloğunu tutma aparatı sayesinde cilt blokları düzgün kesilebilmektedir.

Kalamaz cilt bloğunu yıpranmalara karşı korumak için yapıldığı gibi kartvizit kenarlarını veya dosya bloknot gibi Şeylerin kenarlarını yuvarlatmak için de kullanılır.

İç Bloğun Kesilmesi (Tıraş Alma)

Yan kâğıdı takıldıktan sonra iç blok sırt hariç üç tarafından ölçüye göre kesilmelidir. İç bloklar kalın ise tek tek, ince ise çoklu kesilebilirler. Bu kesim bıçağının kapasitesi ile İlgilidir. Kitapçık kesimi ile bilgiler “Kâğıt Kesimi” modülünde verilmiştir. İkinci kesim işlemi etekten yapılmalıdır; çünkü dikiş ve yan kâğıdı takılması baş kısma sıfırlanarak yapılmaktadır. Bunun için önce baş kısım sipere yaslanır ve etek kısmı kesilir. Burada da kesim tekli veya çoklu yapılabilir. Çoklu yapılacak kesimlerde sırt kısım kabarmaması için 4 adet kesiliyorsa iç bloklar ikisini alıp sırtı ağza bakacak biçimde çevrilir. Bu işlem sırtın eşit olarak her iki tarafa dağılmasını ve kesim sırasında oluşacak kayma İşlemini ortadan kaldırır. Üçüncü kesim ise baş kısımdan yapılır düzgün ve ölçüsünde baş kısım kesildiğinde iç bloğu kesimi tamamlanmış olur. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu, bıçakta bir kişinin çalışması ve çalışan kişinin dalgın olmaması gerekir.

Yan Kâğıdı Ölçüsünün Alınması ve Kesilmesi

Yan kâğıdı ölçüsü almak için önce iç bloğun kesilmemiş ebadını ölçeriz, sırt ve ağız mesafesini iki ile çarparak yan kâğıdı ölçüsünü buluruz. Örnek: Baş ve etek arası cetvel ile ölçüldü ve 28cm geldi. Sırt ve ağız kısmı ölçüldü ve 20.5cm geldi. Bu iç bloğa kesilecek yan kâğıdı ölçüsü 28x41 cm ebadındadır ve iki adet kesilmesi gerekmektedir. Kesilen yan kâğıdı 41 tarafından ikiye katlanırsa 28x20.5 cm ikiye katlanmış yan kâğıdı ortaya çıkar. Bazen yan kâğıtları tam ölçüsünde kesilmezler iç bloktan 0.5cm daha uzun kesilirler. Bu durumda yan kâğıtlar iç bloğa yapıştırılırken baş kısma sıfırlanarak yapıştırılırlar; çünkü kesim sırasında önce ağız, sonra etek ve en son baş kısmı kesilir.

Yan Kâğıdının Yapıştırılması

Yan kâğıdının su yönü sırta paralel olmalıdır. Su yönü sırta dik olursa yan kâğıdının mukavvaya yapışan kısmı dalgalanma, boş kalan sayfası ise bükülme yapar.

Kâğıdın su yönü

Yan kâğıtları iç bloğun sırtına bir milimetre kalacak şekilde yapıştırılmalıdır. Yapıştırılacak iki yan kâğıdı sırta yapışacak kısımları tespit edilerek (bazen basılı yan Su yönü kâğıtları ters düz olarak yapışabilmektedir) sırt kısımdan yarım cm açılarak tutkal taşırmadan sürülmeli iç bloğun ön ve arkasına bir mm pay ile yapıştırmalıdır. Yan kâğıtları tek tek yapıştırılabildiği gibi fabrikasyon sistemde de yapıştırılabilir. İç Bloğa, iplik dikiş yapılmadan önce ilk ve son formaları ayrılır. Bu formalara gelecek olan yan kâğıdı hangisi ise yapıştırılır. Yapıştırma işleminde formaların 10-15 adedi alınır, açılır ve üst üste yığılır. Tutkal sürüleceği zaman bir tanesi alınır ve kenarlara taşmayacak biçimde tutkal sürülür. Tutkal kurumadan yapıştırılır. Yapıştırma işlemi bittikten sonra formalar harman yapılarak iplik dikişe gönderilirler. Formalar dikilmeden önce yan kâğıdı takılmasının faydası; iç bloğun elde alt üst edilmesi, İstiflenmesi gibi birçok ağır işi yapmamak ve iç bloğun hırpalanmasını önlemektir. Böylece daha az işlem yaparak kesime hazır hale gelecektir.

Yan Kâğıdı Olarak Kullanılan Kâğıtlar

Yan Kâğıdı

Hazırlanmış olan iç bloğu sert kapağa bağlayan kâğıda yan kâğıdı denir. Sert kapaklar direk iç bloğa yapışmazlar. İç bloğun genişliğinin iki katı kâğıt kesilir ve katlanır bu kâğıt iç bloğun ön ve arkasına sırta sıfır olacak biçimde yapıştırılır. Yan kâğıdı tıpkı bir menteşe gibi sert kapak açıldığında cildi tutar. İç bloğu 17x25 olan bir kitaba 25x34 ebadında iki adet yan kâğıdı gerekir.

Yan Kâğıdı Olarak Kullanılan Kâğıtlar

İç blok kâğıdı birinci hamur kâğıt ise yan kâğıdı da birinci hamur kâğıttan tercih edilmelidir; fakat forma sayısına bağlı olarak gramajı ayarlanmalıdır. İç blok 60 – 80 gram arası kâğıt ise 10 forma bir işin yan kâğıdı 90gram kullanılmalı 20–25 formalı işlerde ise yan kâğıdı olarak birinci hamur 110gram kâğıt kullanılmalıdır.

İç blok kuşe kâğıt ise yan kâğıdı da kuşe tercih edilebilir; fakat kuşe kâğıtlara tutkal sürüldüğünde şekilleri bozulmaktadır. İç bloğa yapıştırılan yan kâğıdına tutkal sürülüp sert kapağa yapıştırılacağı için iç blok tutkalın suyundan zarar görmekte ve iç blokta önden ve arkadan birer forma zarar görmektedir. Yan kâğıdına selefin kaplanması bu sorunu çözmektedir.

Yan kâğıtları kitabın kapağına ve müşterinin isteğine göre de değişebilir baskılı olmayan kâğıtlar kullanıldığı gibi kitabın özelliğine göre basılı yan kâğıtları da kullanılmaktadır. Okul yıllıklarına yan kâğıdı olarak okul fotoğrafı basılabilir. Basılı olmayan yan kâğıtları cilde sade bir güzellik vermektedir. Basılı yan kâğıtları ise cilt kaplama malzemesi ile uyumlu olursa hoş görünür.

Eski Osmanlı ciltlerinde yan kâğıdı olarak ebru kullanılmıştır. Ebru kitaba değer ve güzellik katmıştır. Ebru yapımı zor ve zahmetli olduğundan fabrikasyon ciltlemelerde kullanılmamaktadır; fakat tek bir kitap ciltlenecek ise kitabın sanatsal bir değeri varsa el ile yapılmış ebru kullanılabilir.